پیانو

پیانو

پيانو مهمترين و قوي ترين ساز خانواده كلاويه اي یا کلید دار است. اين ساز را ساز مادر ناميده اند زيرا هم از محدوده يا وسعت صداي بيشتري نسبت به سازهاي ديگر (به غير از ارگ) برخوردار است و هم اين امكان را به نوازنده مي دهد تا همزان ده نت را اجرا كند، يعني به تعداد تمام انگشتان دست.

پیانو دارای یک سری سیم است. برای تولید صدا به این سیم ها، توسط یک سری چکش های چوبی پوشیده شده با مواد نرم تر ضربه وارد می شود. (چکش های مدرن با نمد پشمی متراکم پوشیده شده اند؛ در برخی از پیانوهای اولیه از چرم استفاده می کردند) .پیانو بوسیله کلاویه ها نواخته می شود. ردیفی از کلیدها (اهرم های کوچک) که با انگشتان هر دو دست نوازنده لمس میشود و باعث می شوند تا چکش ها به سیم ها ضربه بزنند. پیانو در حدود سال 1700 توسط بارتولومئو کریستوفوری در ایتالیا اختراع شد.

کلمه انگلیسی piano شکل کوتاه شده pianoforte ایتالیایی است، مشتق شده از clavicembalo col piano e forte  (کلید سیمبالوم با صدای نرم و بلند). تغییرات در ولوم (بلندی) صدا در پاسخ به لمس پیانیست (فشار روی کلیدها) ایجاد می شود: هر چه فشار بیشتر باشد، نیروی ضربه چکش به سیم ها بیشتر می شود و صدای تولید شده بلندتر و قوی تر می شود.

فورته پیانو که در دهه 1700 اختراع شد، اولین ساز صفحه کلیدی بود که بر خلاف ارگ و هارپسیکورد، درجه بندی صدا و لحن را بر اساس میزان فشار یا ضربه ای که نوازنده به کلیدها وارد می کرد، ایجاد می نمود.

یک پیانو دارای یک قاب محافظ در اطراف صفحه صدا و سیم های فلزی است که تحت کشش زیاد روی یک قاب فلزی سنگین قرار گرفته اند.

فشار دادن یک یا چند کلید باعث می شود که چکشی ساخته شده از چوب یا پلاستیک که با نمد محکم پوشانده شده است، به سیم ها برخورد کند. چکش سپس از سیمهایی که در فرکانس خاص خود ارتعاش می‌کنند، باز می‌گردد. ارتعاشات از طریق یک پل به صفحه صدا منتقل می شود که صدا را با اتصال انرژی صوتی به هوا تقویت می کند. هنگامی که کلید آزاد می شود، یک دمپر لرزش سیم را متوقف می کند و به صدا پایان می دهد.

اکثر نت ها دارای سه سیم هستند، به جز باس که از یک تا دو سیم تغییر می کند. سیم‌ها با فشار دادن یا ضربه زدن به کلیدها به صدا در می‌آیند و وقتی دست‌ها از روی صفحه کلید بلند می‌شوند توسط دمپرها خاموش می‌شوند. اگرچه یک پیانو آکوستیک دارای سیم است، اما معمولاً به عنوان یک ساز کوبه ای به جای ساز زهی طبقه بندی می شود، زیرا به جای کشیدن سیم (مانند هارپسیکورد یا اسپینت) به سیمها ضربه زده می شود.

اکثر پیانوهای مدرن دارای یک ردیف از 88 کلید سیاه و سفید هستند: 52 کلید سفید برای نت‌های تنالیته دو ماژور (C, D, E, F, G, A , B) و 36 کلید سیاه کوتاه‌تر که بالای کلیدهای سفید قرار دارند برای دیزها و بمل ها. با این 88 نت پیانو محدوده ای بیش از 7 اکتاو را در بر می گیرد.

پیانوهای خانگی دارای سه پدال هستند. پدال سمت راست که مهمترین و پرکاربردترین پدال پیانو محسوب می شود، پدال دمپر است. کاربرد پدال دمپر در افزایش طنین نت است. هنگامی که نوازنده پیانو انگشت خود را از روی یک کلاویه بر میدارد. یک نمد (دمپر) روی سیم مربوط به آن کلاویه بر میگردد و مانع ارتعاش بیشتر آن سیم می گردد و صدای سیم را قطع می کند. وقتی پدال دمپر پیانو را نگه می داریم، تمام دمپرها از روی سیمها برداشته می شوند در نتیجه ارتعاش سیمها ادامه پیدا می کند و طنین صدا طولانی تر می شود. استفاده از پدال دمپر به مهارت و توجه نیاز دارد تا طنین صداها با هم مخلوط نشوند. مثلا اگر در دو میزان متوالی آکوردهای مختلف داریم، صدای آکورد دوم با طنین آکورد میزان قبلی در هم نپیچد. برای این منظور باید در شروع میزان بعدی ابتدا پدال را رها کنیم و سپس دوباره آن را فشار دهیم.

پدال سمت چپ، پدال پیانیسیمو نام دارد و برای کاهش شدت صدا از آن استفاده می شود. در پیانوهای گرند این پدال باعث تغییر زاویه ی چکش ها می شود و درنتیجه چکش ها فقط به یکی از سه سیم نت ها ضربه می زنند و حجم صدا کاهش پیدا می کند. به همین جهت این پدال را در پیانوهای گرند، پدال اوناکوردا (تک سیمه) می نامند.

پدال وسط که در پیانوهای کنسرتی وجود ندارد و مخصوص پیانوهای خانگی است، پدال سوردین نام دارد. عملکرد پدال سوردین به این شکل است که یک صفحه ی نمدی را بین سیمها و چکش ها قرار می دهد و باعث می شود که چکش ها مستقیما با سیمها برخورد نکنند. به این ترتیب شدت صدا بسیار کاهش پیدا می کند. از این پدال برای تمرین در شب یا مواردی که صدای پیانو ایجاد مزاحمت می کند، استفاده می شود.