تار

تار

تار از خانواده سازهای زهی-مضرابی است و نقش مهمی در موسیقی دستگاهی ایرانی دارد.

جعبه رزونانس تار از دو قسمت با اندازه ی متفاوت ساخته می شود که بخش بزرگتر کاسه و بخش کوچکتر نقاره نامیده می شود. نقاره به دسته یا گردن ساز متصل است. جنس بدنه ی تار معمولا از چوب توت است. بر روی این قسمت پوست (معمولا پوست بره یا بز) کشیده می شود و خرک روی آن و زیر سیم ها قرار می گیرد. خرک معمولا از جنس استخوان است و سیم ها از روی آن رد شده و در انتهای کاسه با سیمگیر مهار می شوند. دسته ی تار با طول تقربی 45 تا 46 سانتیمتر است که از چوبهای سختی مثل گردو یا توت به شکل توپر ساخته می شود. در دو طرف قسمت جلوی دسته روکشی از جنس استخوان کشیده می شود. دسته تار دارای پرده بندی است که به آنها دستان می گویند و تعداد آنها 25 یا 28 عدد است. دسته از یک طرف به نقاره و از سمت آزاد به سر پنجه یا جعبه گوشی منتهی می شود. گوشی ها در دو طرف سرپنجه قرار گرفته اند و سیم ها از طریق آنها کوک می شوند. در این قسمت قطعه ی استخوانی دیگری با ارتفاع حدود 2 میلی متر با نام شیطانک قرار دارد که سیم ها از شیارهای کوچک آن عبور می کنند و به جعبه ی گوشی می رسند.

تار دارای 6 سیم فلزی است که به صورت سه جفت سیم هستند. این جفت سیم ها  به طور معمول با هم انگشت گذاری و نواخته می شوند و با مضرابی از جنس برنج یا استیل (که معمولا نیمی از آن با موم پوشانده شده) نواخته می شوند. سیم های تار عبارتند از دو سیم سفید با کوک همصدا در پایین، دو سیم زرد با کوک همصدا ، یک سیم سفید نازک به نام زیر و یک سیم زرد به نام بم، که این دویم ه فاصله یک اکتاو از هم کوک می شوند. فاصله سیم های سفید همصدا با سیم هایزرد معمولا چهارم است و فاصله ی سیم های زرد به سیم بم عموما یک اکتاو یا هفتم است. کوک تار برای دستگاه ها و آوازهای مختلف، متغیر است و دامنه ی صدای آن تقریبا سه اکتاو است.

اندازه ساز حدودا 95 سانتیمتر ست و شیوه ی نواختن آن (برای نوازنده ی راست دست) به این شکل است که نوازنده به حالت نشسته ساز را به صورت افقی روی ران پا گذاشته، دسته ی ساز را با دست چپ نگه میدارد و با مضراب در دست راست به سیم ها زخمه می زند.