سازهای مناسب برای سالمندان

بیشتر اوقات تصور ما از دوران سالمندی دورانی ست که فرد توانمندی خود را از دست داده و فقط نیاز به استراحت دارد. در حالیکه بسیاری از سالمندان حتی در مقایسه با نسل جوان امروزی، از سطح انرژی و نشاط بسیار بالایی برخوردارند. بسیاری از آنها نزدیک به 30 سال صبح زود از خواب بیدار شده و سر کار حاضر شده اند. دوران بازنشستگی برای بسیاری از افراد مسن مساوی است با تنهایی و وقت اضافه ای که نمی دانند با آن چه کنند. به همین جهت فعالیت های هنری از جمله موسیقی میتواند برای آنها بسیار مفید باشد. یادگیری موسیقی به افراد مسن انگیزه می دهد، اعتماد به نفسشان را افزایش می دهد، افسردگی و اضطراب را از آنها دور می کند. برای بعضی شاید رویای دوران جوانی شان باشد که به دلیل مشغله زندگی نتوانسته اند به آن بپردازند. موسیقی افراد را به هم نزدیک می کند و جمع های دوستانه ای ایجاد می کند که برای افراد مسن بسیار مفید است.

امروزه در بسیاری از مراکز نگهداری سالمندان، نواختن موسیقی به ویژه به صورت جمعی برای ایجاد  آرامش و شادی در افراد سالمند و جلوگیری از مشکلاتی نظیر آلزایمر، افسردگی و آسیبهای حرکتی و … در برنامه روزانه این مراکز گنجانده شده است.

در انتخاب ساز برای سالمندان به چه نکاتی توجه کنیم؟

به طور کلی برای انتخاب بهترین ساز برای سالمندان باید به موارد زیر توجه کرد:

علاقه فرد

در نظر گرفتن این نکته بسیار مهم است. زیرا عدم علاقه انگیزه را از بین می برد و نه تنها آرامشی برای فرد سالمند نمی آورد بلکه ممکن است باعث ایجاد اضطراب شود و این حس را به او منتقل کند که توانایی سابق را ندارد. پس قبل از هر چیز علاقه فرد را در نظر بگیرید. اگر شما سالمند هستید و نمی دانید به چه سازی علاقه دارید یا در زمینه ی موسیقی تجربه ای نداشته اید برای پیدا کردن علاقه خود به جواب این سوالات فکر کنید:

-از چه سبک موسیقی بیشتر لذت می برم؟

-کدام صداها برایم دلنشین اند و کدام صداها را نمی پسندم؟

-دوست دارم در جمع های دوستانه ساز بزنم و یا در خلوت خود و برای آرامش خودم بنوازم؟

پاسخی که به هر کدام از این سوالات می دهید در انتخاب ساز مناسب شما تاثیر گذار است.

برای مثال اگر سبک موسیقی کلاسیک را می پسندید بهتر است ساز خود را از گروه سازهای کلاسیک مانند پیانو، ویولن، فلوت و …انتخاب کنید. اگر به موسیقی ایرانی علاقه مندید مسلما سازهای ایرانی برای شما مناسبتر است.

اگر موسیقی آرام را ترجیح می دهید، سازی مثل درامز یا دف شاید مناسب شما نباشد و بهتر است سراغ پیانو، سه تار یا هنگ درام بروید.

اگر میخواهید در جمع های دوستانه و دورهمی ها ساز بزنید به این نکته توجه کنید که برخی سازها مثل گیتار یا دف حس نشاط جمعی بیشتری فراهم می کنند و برخی مثل سه تار، ساز خلوت اند و در تنهایی آرامش بخش ترند. اگر از گروه اول هستید و میخواهید سازتان را با خود به دورهمی های دوستانه ببرید، توجه به اندازه و قابلیت حمل ساز را نیز در نظر بگیرید.

میزان توانمندی فرد

بسیاری از افراد بعد از سنین میانسالی با مشکلات جسمی رو به رو می شوند. نوع این مشکلات بسته به سبک زندگی فرد، وراثت و … متفاوت است اما در سالمندی احتمال دارد فرد دست کم یکی از مشکلاتی نظیر آرتروز، زانودرد، مشکل قلبی، ضعف جسمانی و …را تجربه کند.

برای انتخاب بهترین ساز برای سنین بالا باید به این موارد توجه کرد:

1. برای کسانی که مشکل زانو دارند سازی مثل درامز ممکن است آسیب زننده باشد.
2. انتخاب سازهای بادی برای افرادی که مشکلات تنفسی دارند ایجاد مشکل خواهد کرد.
3. اگر فرد سالمند دچار مشکلات مفصلی یا ضعف عضلات در دستها یا گردن است نگه داشتن ساز ویولن بر روی شانه و آرشه کشی برای او مشکل ساز خواهد بود.

4.در مورد سالمندانی که مشکلات قلبی دارند نیز انتخاب سازهایی که انرژی زیادی می گیرند و ضربان قلب را افزایش می دهند مثل درامز و یا سازهای بادی که به دم و بازدم های طولانی نیاز دارند ممکن است خطرناک باشد.

و مثال هایی ازین دست که بسته به نوع بیماری باید به آنها توجه کرد. به طور کلی توجه به سلامت فرد مسن را باید در اولویت قرار داد و بهتر است در اینگونه موارد قبل از انتخاب ساز با پزشک متخصص مشورت کنید.

امکانات موجود

در نظر گرفتن امکانات برای همه افراد مقوله ی مهمی است ولی برای انتخاب بهترین ساز برای افراد مسن ضرورت بیشتری دارد. برای یک نوجوان حمل یک ویولنسل در مسیر آموزشگاه و خانه حتی بدون ماشین و با حمل و نقل عمومی شاید ممکن باشد ولی برای یک فرد سالمند احتمالا نشدنی است. ست کردن درامز  به یک فضای مجزا و آکوستیک نیاز دارد. یادگیری برخی ساز ها به زمان طولانی و تمرینات مداوم نیاز دارد و برای افراد مسن مناسب نیست. به طور کلی قبل از انتخاب ساز موارد زیر را در نظر بگیرید:

1.فضای مورد نیاز از نظر اندازه و ویژگیهایی مثل آکوستیک بودن و .. برای مثال ساز درامز به فضای بزرگتر، مجزا و آکوستیک نیاز دارد و اگر این امکانات را ندارید شاید درامز الکترونیک گزینه ی مناسبتری باشد.

2.سازهای بزرگی مثل پیانو و درامز قابلیت حمل ندارند و فقط در داخل منزل قابل استفاده هستند. ولی سازی مثل فلوت را میتوان به راحتی در جیب خود حمل کرد. در نظر بگیرید که اگر فرد سالمند زمان زیادی را در خانه سپری نمی کند بهتر است سازی سبکتر و قابل حمل انتخاب کند.

3. سازهایی مثل ویولن، فلوت کلیددار و .. از نظر درجه سختی و مدت زمان لازم برای یادگیری بالاتر از سازهایی مثل سنتور، فلوت ریکوردر یا دف و ..هستند. توجه به این نکته نیز ضروری است زیرا انتخاب اشتباه ممکن است باعث دلسری فرد مسن و ناامیدی او شود.

به طور کلی کدام نوع سازها برای سالمندان مناسبترند؟

لیستی که در زیر آورده شده است پس از مشاوره با مدرسان مختلف، در نظر گرفتن میزان سختی و زمان یادگیری و همچنین بررسی میزان علاقه مندی مراجعین مسن تهیه شده است. بدیهی است که این لیست قطعی نیست و عوامل فردی مثل داشتن تجربه قبلی در زمینه ی موسیقی، علاقه زیاد به یک ساز و .. همیشه در این انتخاب دخیل اند.

لیست سازهای مناسب برای سنین بالا

1.پیانو

معمولا افراد با سن بالا به صدای پیانو علاقه نشان می دهند و آن را آرامشبخش می دانند. نشستن پشت ساز برای سالمندان کار راحتی است و در هنگام نواختن نیز فشار زیادی بر عضلات وارد نمی شود. یادگیری پیانو نیز برای افراد مسن آنچنان سخت نیست و با کمی تمرین می توانند آهنگهای محبوب خود را یاد بگیرند و از نواختن آن لذت ببرند.

2.گیتار

ساز گیتار برای افراد سالمندی که روحیه جمعی دارند و دوست دارند در محافل دوستانه بنوازند و بخوانند ساز بسیار مناسبی است. از بین انواع گیتار، گیتار کلاسیک برای سنین بالا مناسبتر است. کوچکتر است و سیم های ظریفتری دارد که به انگشتان فشار کمتری می آورد و برای سبک پاپ نیز مناسب است. با کمی تمرین در مدت کوتاهی می توانند بنوازند و با آن همخوانی کنند.

3. هنگ درام

نواختن هنگ درام میتواند برای افراد مسن بسیار لذت بخش باشد. صدای آرامشبخش، یادگیری سریع و آسان از جمله مزایای نواختن هنگ درام برای افراد با سنین بالا است. سالمندان می توانند با نواختن هنگ درام در خلوت خود آرامش پیدا کنند و یا با نواختن در جمع دوستان فضای دلنشنینی ایجاد کنند که خود و دیگران از آن لذت ببرند.

4.درامز و پرکاشن

از جمله سازهای مناسب برای سنین بالا، سازهای کوبه ای هستند. آنها میتوانند انتخاب بسیار خوبی برای افراد مسن باشند. بسته به علاقه افراد و امکانات آنها، طیف گسترده سازهای کوبه ای انتخابهای زیادی را در اختیار افراد مسن قرار می دهد. از این گروه درامز به فضای کافی احتیاج دارد و یادگیری آن نیازمند آن است که فرد سالمند دچار مشکلات مفصلی، قلبی و ..نباشد زیرا نواختن درامز پاها را درگیر می کند و انرژی زیادی می گیرد اما اگر از نظر امکانات و سلامتی مشکلی ندارند و به این ساز علاقه نشان می دهند، یادگیری آن بسیار مفید است، استرس و اضطراب را دور می کند، ماهیچه ها را تقویت می کند و نواختن آن بسیار شادی آور است.

اما دیگر سازهای این گروه گزینه های بسیار آسانتری برای افراد سالمند هستند. دف و تنبک از دسته ی سازهای ایرانی می توانند جزو بهترین سازها برای افراد مسن باشند. از دیگر سازهای مناسب برای سالمندان که در این گروه قرار می گیرند میتوان از کاخون، دایره زنگی، طبل بانگوو ..نام برد که هر کدام می توانند با توجه به درجه ی سختی و میزان علاقه فرد انتخاب شوند.

5.ویولن

بسیاری از افراد با سنین بالا به ساز ویولن علاقه نشان می دهند. یادگیری ساز ویولن نیز با توجه به ابعاد کوچک و سبکی آن می توادند از گزینه های انتخاب ساز برای سالمندان باشد. اما باید قبل از آن سن فرد و میزان قوای حرکتی او را بسنجید. فشار به دست در هنگام آرشه کشی، مدت زمان طولانی تر برای ایجاد صدای مناسب با ساز و .. ممکن است کمی چالش برانگیز باشد و یا در بعضی موارد باعث شود که فرد سالمند انگیزه خود را از دست بدهد. در صورتیکه این موانع وجود نداشته باشد، ویولن نیز با توجه به سطح بالای علاقه مندی جزو انتخابهای خوب برای سالمندان است.

6.فلوت ریکوردر

فلوت ریکورد نیز ساز مناسب سالمندان است. سبک و قابل حمل است. اگر فرد مسن مشکلات تنفسی نداشته باشد نواختن آن نسبتا راحت و سریع است. در عین حال صدای بسیار دلنشینی دارد و قطعات زیبا و نوستالژیک بسیاری برای فلوت ریکوردر نوشته شده است که نواختن آنها برای افراد با سن بالا می تواند بسیار جذاب باشد.

7.سه تار

سه تار از دسته سازهای ایرانی، متقاضیان بسیاری در بین افراد مسن دارد. برای افراد سالمندی که به موسیقی سنتی علاقه دارند سه تار می تواند انتخاب بسیار مناسبی باشد.ساز سبکی است و با تمرین کافی می توانند نواختن آن را بیاموزند و از آن لذت ببرند.

8.سنتور

سنتور نیز در بین سازهای ایرانی، علاقه مندان بسیاری در بین افراد با سن بالا دارد و از بهترین سازهای ایرانی برای سالمندان است. یاد گیری آن برای افراد مسن نسبتا آسان است. به انرژی بالا نیاز ندارد و پاها را نیز درگیر نمی کند، مضراب آن بسیار سبک است در نتیجه اگر فرد سالمند با مشکلات سلامتی مواجه است سنتور می تواند از گزینه های درست باشد.

این لیست با مطالعه منابع تحقیقی، مشاوره با اساتید آموزشگاه و در نظر گرفتن میزان علاقه مندی و انتخابهای مراجعین با سنین بالا تهیه شده است. ما همچنین سعی کردیم فرهنگ و موسیقی رایج در ایران را بیشتر در نظر بگیریم ولی مسلما این یک لیست قطعی نیست. برای انتخاب بهترین ساز برای افراد مسن بهتر است از مشاوره حضوری رایگان با اساتید آموزشگاه نیز بهره بگیرید.